Wsie i miasteczka
Fontanna przed Suwalskim Ośrodkiem Kultury
Becejły (9 km od Siedliska) – wieś letniskowa, położona na przesmyku między jeziorami Szelment Mały oraz Iłgiel. Nazwa wsi pojawia się w zapisach z XV wieku, zaś wieś została założona w XVIII wieku. Okoliczne tereny i lasy należały do rodziny Syryciewiczów, którzy w 1530 roku sprzedali je Mikołajowi Pacowi, by później przejść w ręce Radziwiłłów. We wsi znajduje się kościół parafialny wybudowany w latach 1929-1937, posiadający cztery drewniane ołtarze.
Dowspuda (33 km od Siedliska) – niewielka wieś nad rzeką Rospudą położona w pobliżu Raczek, przy drodze do Augustowa. Dawna posiadłość należąca do naczelnego wodza powstania listopadowego Ludwika Michała Paca (1778-1835). Z okazałego pałacu generała zbudowanego w latach 30-tych XIX wieku zachował się jedynie portyk oraz tzw. Wieża Bociania i fundamenty podpiwniczenia. W parku wokół dawnego pałacu znajdują się ponad 150-letnie lipy i graby. Corocznie na terenie wsi organizowany jest Festiwal Kultury Celtyckiej (http://www.dowspuda.artserwis.pl/).
Jeleniewo (6 km od Siedliska) – wieś gminna założona ok. 1770 roku, dawne miasteczko (1780-1800). Miejscowość zachowała XVIII-wieczny układ miejski z położonym centralnie kwadratowym rynkiem (obecnie park) i wychodzącymi z jego naroży ulicami. We wsi znajduje się drewniany kościół z 1878 roku (jest to jedyny tej klasy zabytek sakralnej architektury drewnianej na Suwalszczyźnie – przy kościele znajduje się również drewniana zabytkowa dzwonnica) oraz poczta, posterunek policji, szkoła, straż pożarna, stacja benzynowa oraz bardzo znana restauracja Pod Jelonkiem. (http://www.jeleniewo.i-gmina.pl/)
Kaletnik (15 km od Siedliska) – duża wieś, istniejąca już przed 1780 rokiem, ładnie położona na wzgórzach, przy jeziorze Kaletnik (10 ha powierzchni). Na miejscu drewnianego kościoła, który spłonął w 1915 roku stoi murowana świątynia wybudowana w latach 1929-1939 w stylu neoklasycystycznym. Dwie wieże zwieńczone są kopułami z krzyżami, zaś wewnątrz znajdują się dwa ołtarze. Ciekawą atrakcją okolic jest Ogród Bajek Sowa (http://www.ogrodbajek.pl/).
Filipów (22 km od Siedliska) – wieś z początków XVI wieku założona przez bojarów litewskich, będąca miastem w latach 1570-1870. Akt lokacji na prawie magdeburskim wystawił 8 września 1570 r. w Warszawie król Zygmunt August. W Filipowie istniało od 1578 r. pierwsze gimnazjum na Suwalszczyźnie, ufundowane przez Stefana Batorego, a zorganizowane przez lekarza królewskiego Mikołaja Bucelliego. Filipów posiada miejski układ przestrzenny z rynkiem, XVI-wieczny kościół przebudowany w 1841 roku w stylu klasycystycznym oraz stary cmentarz żydowski. W Mieruniszkach znajdują się ruiny kościoła ewangelickiego z XVII w. i park dworski. Jednym z najpiękniejszych fragmentów gminy jest dolina Rospudy między jeziorami Czarne i Garbaś. Atrakcją Gminy jest szlak kajakowy Rospuda. Jego długości wynosi 8,5 km przy spadku 71 cm/km. (http://www.filipow.pl/)
Gołdap (41 km od Siedliska) – miasto założone w 1565 roku, o regularnym szachownicowym układzie z prostokątnym rynkiem. Gołdap powstał na polecenie księcia Albrechta Hohenzollerna, celem wzmocnienia tej części Prus Wschodnich. Miasto otrzymało herb, przedstawiający skośnie umieszczoną tarczę Hohenzollernów i górną część czerwonego orła z inicjałem “S” na piersi (od Sigismundus, imienia króla Zygmunta Augusta, który był wtedy zwierzchnikiem lennym księcia Albrechta Fryderyka). W 2000r. miasto otrzymało status uzdrowiska. Obecnie Gołdap liczy około czternastu tysięcy mieszkańców. Najciekawszym obiektem miasta jest dawny kościół ewangelicki zbudowany w 1598 roku. (http://www.goldap.pl)
Puńsk (27 km od Siedliska) – wieś będąca siedzibą gminy Puńsk, nieoficjalna stolica mniejszości litewskiej w Polsce. W roku 1597 Stanisław Zaliwski, chorąży litewski i leśniczy sejwejski przystąpił do tworzenia w Puńsku ośrodka miejskiego. W tym samym roku ufundował i wyposażył kościół parafialny. Puńsk prawa miejskie na prawie magdeburskim wraz herbem z wizerunkiem św. Piotra otrzymał w roku 1647 z rąk króla Władysława IV. Od ok. XV w. do 1795 roku kraina nazywana Sudowią należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1815 r. ziemie te ostateczne przypadły Rosji, zaś po I wojnie światowej Polsce. Znane zabytki i miejsca turystyczne to: stara plebania i zabytkowy neogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z lat 1877-1881, ludowe kapliczki litewskie, stojące w różnych punktach miejscowości, drewniana wikarówka i parafialny spichlerz z II poł. XIX wieku, cmentarz z zabytkowymi kaplicami i dużą ilością starych nagrobków oraz Muzeum Etnograficzne. (http://www.ugpunsk.pl/)
Smolniki (6 km od Siedliska) – wieś letniskowa położona na wysokim płaskowyżu i na krawędzi pradoliny Szeszupy. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1642 roku. Zamieszkiwali ją wówczas smolarze, od których pochodzi dzisiejsza nazwa. Miejsce to stanowi skrzyżowanie wielu szlaków pieszych po Suwalskim Parku Krajobrazowym i jego otulinie.
Suwałki (18km od Siedliska) – największe miasto Suwalszczyzny, siedziba powiatu. Jego historia sięga 1690 r., kiedy to kamduli wigierscy założyli osadę w zakolu Czarnej Hańczy, w miejscu przeprawy przez rzekę. W 1710 roku wieś uzyskała prawa miejskie i w 1720 roku król August II potwierdził przywilej lokacyjny miasta oraz nadał mu herb. Z racji położenia miasta na trasie traktu warszawsko-kowieńsko-petersburskiego, przez jego środek biegła szeroka arteria, wzdłuż której powstawały budynki. W ten sposób powstał nietypowy układ przestrzenny, bez wyraźnego rynku. Po trzecim rozbiorze Polski, w 1794 roku miasto zajęły wojska pruskie. Okres rządów pruskich trwał krótko. W 1807 roku Suwałki znalazły się w granicach departamentu łomżyńskiego w Księstwie Warszawskim.
Zachowany do dziś układ przestrzenny historycznego śródmieścia Suwałk, został ukształtowany w pierwszej połowie XIX wieku. Z tego też okresu pochodzą najcenniejsze zabytki miejskiej architektury: neoklasycystyczna zabudowa ulicy Kościuszki oraz przylegające do niej otoczenie Parku im. Konstytucji 3 Maja. Wśród nich znajdują się obiekty architektury monumentalnej (kościół świętego Aleksandra z 1825r., kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1840r., kościół świętego Piotra i Pawła z 1906r., kościół ewangelicki pod wezwaniem św. Trójcy z 1841r.) oraz gmachy urzędów i obiektów użyteczności publicznej (Ratusz, Muzeum im. Marii Konopnickiej, II Liceum Ogólnokształcące, Archiwum Państwowe, Resursa Obywatelska), których projektantami byli tak znani i cenieni architekci jak: Piotr Aigner, Antonio Corazzi, Henryk Marconi, Karol Majerski. Inne istotne zabytkowe obiekty to zespół cmentarzy: rzymskokatolickiego, ewangelickiego, prawosławnego, żydowskiego i mahometańskiego z XIX w., dworzec kolejowy z 1899r., zespół koszarowy przy ulicy Wojska Polskiego z przełomu XIX i XX w.
Obecnie Suwałki są siedzibą władz powiatu ziemskiego oraz grodzkiego i liczą około 70 tysięcy mieszkańców. (http://www.um.suwalki.pl/)
Sejny (34 km od Siedliska) – miasto leżące nad rzeką Marychą, istniejące od 1593 roku, kiedy to otrzymało prawa miejskie. Układ miasta koncentruje się wokół czterch placów oraz zabytkowego zespołu kościelno-klasztornego. Historia zespołu klasztornego sięga 1602 roku, kiedy to właścicielami Sejn zostali dominikanie z Wilna, którym to miasto zapisał jego założyciel, Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski. Murowany kościół klasztorny został wzniesiony w latach 1610-1619. Kościół konsekrowano w 1632 roku pod wezwaniem NMP, Św. Jerzego i Św. Jacka. Rozpoczęto też budowę klasztoru, którą ukończono w końcu XVII wieku. W mieście znajduje sie również dawny pałac biskupi z 2. poł. XIX w., Kaplica pw. św. Agaty z 1789 r., neogotycki kościół pw. MB Częstochowskiej (d. Ewangelicki) z poł. XIX w., klasycystyczny ratusz z 1840 r., synagoga z lat 1860–1870 (obecnie galeria), dawny dom talmudyczny (obecnie siedziba Ośrodka „Pogranicze Sztuk, Kultur, Narodów”). W chwili obecnej Sejny liczą około 6,5 tys. mieszkańców. (http://www.um.sejny.pl/)
Wiżajny (14 km od Siedliska) – dawne miasto, obecnie wieś gminna z zachowanym układem architektonicznym miasteczka. Gołdap powstał przed 1606 rokiem, przy czym potwierdzenie praw miejskich nastąpiło w 1693 roku. We wsi znajduje się dawny rynek nazwany Dolnym oraz Górny, przy którym stoi klasycystyczny kościół zbudowany w latach 1823 – 1825. Polski biegun zimna o bardzo warunkach do uprawiania narciarstwa, zwłaszcza biegowego. Wieś położona jest między jeziorami Wiżajny oraz Wistuć. (http://www.wizajny.pl)
Wodziłki (10 km od Siedliska) – wieś założona przez staroobrzędowców, istniejąca od 1780 roku, położona w sercu Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Najsłynniejszą budowlą wsi jest drewniana Molenna powstała w 1863 roku, rozbudowana w 1928 roku o dzwonnicę. Ta skromna świątynia poddana została całkowitemu remontowi w 1997 roku. W pobliżu świątyni znajduje się służąca do kąpieli bania.
